100 þúsund tonn komin á land
 Í fyrsta skipti í sögunni er fiskimjölsverksmiðja Samherja hf. Í Grindavík komin yfir 100 þúsund tonna hráefnismarkið. |
Óskar Ævarsson, rekstrarstjóri Samherja hf. í Grindavík, var áður vélstjóri á togurum fyrirtækisins og yfirvélstjóri á Þorsteini EA þegar honum bauðst núverandi starf á árinu 1997. Þá hafði Samherji eignast Fiskimjöl og lýsi hf. í Grindavík og var að sameina það móðurfélaginu. Í Grindavík rekur Samherji fiskimjölsverksmiðju, frystihús og fiskeldi. Í Morgunblaðinu í dag birtist viðtal við Óskar Ævarsson, rekstrarstjóra í Grindavík, og fer það hér á eftir.
160 milljónir í laun til Suðurnesja
Samherji í Grindavík er með stærstu útflytjendum loðnuhrogna á landinu. Í þeim tilgangi og til að frysta loðnu- og síldarafurðir er fyrirtækið með frystihús í Þórkötlustaðahverfi. Í frystihúsinu er einnig slátrað og gengið frá til útflutnings öllum afurðum frá laxeldisstöðinni Íslandslaxi í Staðarhverfi en Samherji á meirihluta hlutafjár í því fyrirtæki. Þar var slátrað um 1300 tonnum af laxi á síðasta ári. Velta Samherja í Grindavík var tæpir 2 milljarðar á síðasta ári, þar af varð 1,5 milljarður til í bræðslunni og frystihúsinu. Tíu menn vinna við laxeldið, tíu í frystihúsinu og fimmtán í bræðslunni þannig að starfsmenn í landi eru um 35 allt árið. Við hrognafrystingu bætast 20-30 manns við. Samherji greiddi starfsfólki sem búsett er í Grindavík hátt í 120 milljónir í laun á síðasta ári og um 40 milljónir kr. til starfsfólks sem búsett er annars staðar á Suðurnesjum. Í þessu hópi eru starfsmenn fiskimjölsverksmiðjunnar, frystihússins, laxeldisins og sjómenn á skipum Samherja.
Afkastagetan aukin
Frá því Samherji eignaðist fyrirtækið og hóf uppbyggingu þess hefur það verið markmið starfsmanna fyrirtækisins að ná 100 þúsundum tonna markinu. Undanfarin tvö ár hefur verksmiðjan brætt úr 93 þúsund tonnum af hráefni. En um síðustu helgi náðist takmarkið langþráða þegar Bergur VE landaði liðlega 1000 tonnum og tonnafjöldinn datt yfir hundraðið. Hafnarstjórinn í Grindavík afhenti skipstjóranum á Bergi tertu af þessu tilefni. Óskar segir að afkastageta verksmiðjunnar hafi verið aukin en það hafi riðið baggamuninn að meira hafi borist af kolmunna. Hann segist hafa talið að sjávarútvegsráðherra væri full fljótur á sér að setja kvóta á kolmunnann en það hafi vissulega komið sér vel fyrir starfsemina í Grindavík og aðrar bræðslur sem liggja langt frá miðunum. Fram til þessa, þegar útgerðirnar hafi verið í kapphlaupi um veiðireynslu, hafi mestum hluta aflans verið landað á Aust fjörðum. Reiknar Óskar með því að í lok ársins hafi verksmiðjan brætt úr 115 þúsund tonnum af hráefni og stefnirhann ótrauður að aukningu á næsta ári. Það geti þó riðlast vegna samræmingar á starfsemi þeirra fyrirtækja í fiskimjölsiðnaðinum sem Samherji á nú aðild að. Megnið af því hráefni sem verksmiðjan fær til bræðslu kemur af skipum Samherja og nýtur hún þess því að fyrirtækið hefur yfir að ráða miklum kvóta og góðum fiskiskipum. En einnig eru fleiri skip í föstum viðskiptum, eins og Bergur VE sem landað hefur 17 þúsund tonnum á árinu. Þá hafa skip samstarfsfyrirtækja Samherja, eins og Júpíter frá Þórshöfn, landað þar hluta af afla sínum. Þegar Samherji tók við verksmiðjunni í Grindavík var tekið þar á móti 60-70 þúsund tonnum af hráefni á ári, að sögn Óskars, og verksmiðjan var með sjöundu mestu starfsemina. Óskar telur að verksmiðjan sé nú komin í fjórða sætið yfir móttekið hráefni, á hæla stóru verksmiðjanna á Eskifirði, í Neskaupstað og á Seyðisfirði, en tekur fram að ekki sé hægt að keppa við þær vegna aðgangs þeirra að hráefninu.
Ekki hægt að losna við lyktina
Íbúar í nágrenni verksmiðjunnar hafa stundum kvartað undan óþef frá starfseminni. Óskar segir að verksmiðjan sé inni í byggð og ekki sé hægt að koma í veg fyrir að íbúar í nágrenninu verði varir við starfsemi hennar. Hann segir að íbúarnir hafi sýnt fyrirtækinu velvilja og hún hafi þrátt fyrir allt haft allgóðan starfsfrið. Þessi iðnaður verði aldrei lyktarlaus, þótt reynt sé að minnka hana eins og mögulegt er. Hann segir að verksmiðjan hafi orðið fyrir því að fá skemmt hráefni á dögunum og þá hafi lyktin magnast sem og kvartanir íbúa. Verið sé að flytja kolmunnann um langan veg og þótt sjómennirnir vandi sig við frágang á aflanum geti alltaf orðið óhöpp eins og raun hafi orðið á í þessu tilviki. Tekur hann fram að til athugunar sé að setja strangari viðmiðunarreglur um gæði hráefnisins sem tekið er á móti. Óskar tekur fram að verksmiðjan sé með sama mengunarvarnabúnað og flestar verksmiðjur á landinu. Getur hann þess einnig að fyrir fjórum árum hafi að kröfu Hollustuverndar ríkisins verið byggður hár reykháfur en eins og þá hafi verið bent á hafi reyháfurinn ekki eytt lyktinni heldur einungis orðið til að dreifa henni öðruvísi en áður. Það sé nú komið á daginn. Lyktin verði aldrei betri en hráefnið sem verið sé að vinna úr. Starfsemi Samherja í Grindavík hefur blandast inn í umræðu um flutning kvóta frá Suðurnesjum til annarra byggðarlaga. Loðnukvótinn sem Samherji eignaðist með kaupum á fyrirtækinu á sínum tíma er nú skráður á Akureyri, þar sem Samherji hefur höfuðstöðvar sínar. "Það var talað um að kvótinn færi að fara í burtu. Því hefur verið þveröfugt farið, við höfum verið að efla starfsemina og auka það hráefni sem á land kemur," segir Óskar. Í þessu sambandi getur hann þess að Samherji hafi yfir að ráða 10-11% af loðnu- og kolmunnakvóta landsmanna og stór hluti þess afla komi á land í Grindavík. Það skapi tekjur fyrir höfnina og bæinn.
Unnið að endurskipulagningu
Eftir að Samherji hf. jók verulega þátttöku sína í fiskimjölsiðnaðinum með því að auka eignarhlut sinn í Síldarvinnslunni hf. í Neskaupstað og kaupum þessarra tveggja fyrirtækja á 42% eignarhlut í SR-mjöli hf. hóf Þorsteinn Már Baldvinsson, forstjóri Samherja, máls á skipulagi iðnaðarins. Taldi hann að þessi fyrirtæki myndu auka samstarf sitt og að fiskimjölsverksmiðjunum myndi fækka. Óskar segir að á vegum fyrirtækjanna sé verið að vinna ákveðið samræmingarstarf en segist ekki vita hver niðurstaða þess verði. Á Suðurnesjum eru þrjár fiskimjölsverksmiður, SR-mjöl í Helguvík og Barðsnes í Sandgerði auk verksmiðju Samherja í Grindavík, og eftir þessar eignabreytingar á Samherji hlut að þeim öllum. Óskar telur líklegt að verksmiðjunum á Suðurnesjum fækki á næstu árum. Spurður um stöðu verksmiðjunnar í Grindavík í því efni segir hann að hún geti lent undir hnífnum, alveg eins og hinar. Hins vegar hafi Samherji fjárfest verulega í henni á undanförnum árum og hún afkasti meiru en hinar verksmiðjurnar og sé auk þess með hliðarstarfsemi sem styrki stöðu hennar. Á hinn bóginn sé það ókostur að verkmiðan sé inni í byggð og höfnin sé ekki nógu góð.
Þarf að dýpka
Grindavíkurbær og Siglingastofnun hafa lagt í mikinn kostnað við að laga innsiglinguna til Grindavíkur. Óskar segir að það sé ekki nóg. Of grunnt sé innan hafnar. Samherji eigi stærstu og bestu uppsjávarveiðiskip landsins og þau eigi erfitt með að athafna sig í höfninni og ekki sé heldur nægilegt dýpi við löndunarbryggjuna. "Það er ekki alltaf auðvelt að fá skipstjóra stóru skipanna til að koma hingað inn vegna aðstæðna í höfninni," segir Óskar. Það mun vera á hafnaáætlun að ráðast í dýpkun í höfninni á árinu 2004 en Óskar vonast til að bæjaryfirvöld ráðist í framkvæmdina fyrr, til þess að styrkja stöðu verksmiðjunnar í þeirri endurskipulagningu fiskimjölsiðnaðarins sem framundan er. Segist hann bjartsýnn á framtíð fyrirtækisins í Grindavík ef þetta gangi eftir, þá verði hægt að halda áfram að efla starfsemina.
