Rangfærslur um skip og veiðiheimildir Samherja leiðréttar
Hákon Þröstur Guðmundsson, sem starfar á útgerðarsviði Samherja, og Guðmundur Þ. Jónsson, skipstjóri hjá Samherja, birtu í dag grein á Vísi þar sem þeir leiðréttu rangfærslur Kristins H. Gunnarssonar, fyrrverandi alþingismanns, um skip og veiðiheimildir Samherja. Rangfærslur Kristins höfðu birst í grein á sama vettvangi. Grein þeirra Hákonar og Guðmundar fer hér á eftir:
Kristinn H. Gunnarsson, fyrrverandi alþingismaður, birti grein á þessum vettvangi hinn 5. júní síðastliðinn undir fyrirsögninni Fiskveiðiauðlindin III – stærsta gjöfin. Í greininni voru margvíslegar rangfærslur um Samherja hf. sem ástæða er til að leiðrétta.
Rangfærslur um Akureyrina
Kristinn gefur í skyn í sinni grein að úthlutun kvóta til Akureyrinnar, sem hann ranglega nefnir Margrétina, hafi verið óeðlileg. Kristinn lætur þess ekki getið að á árunum 1985-1990 gátu skip á botnfiskveiðum valið á milli sóknardagakerfis eða aflamarks. Þegar útgerð Akureyrinnar hófst gat Samherji fengið meðaltal stórra togara á Norðurlandi í sóknarmarkskerfinu sem hefði þýtt kvóta upp á 2.493 þorskígildistonn. Hinn valkosturinn var að nýta sér svokallaðan skipstjórakvóta í aflamarkskerfinu á grundvelli aflareynslu skipstjórans Þorsteins Vilhelmssonar. Sá kostur færði skipinu 3.121 þorskígildistonn og því var sá kostur valinn. Síðar var tekið upp sóknarmarkskerfi sem val, þar sem veitt var í 270 daga, með hámarki á þorski en veiðar á öðrum tegundum voru frjálsar. Akureyrin hefði án nokkurs vafa unnið sig upp í sóknarmarkskerfinu hefði það kerfi verið valið. Í því sambandi er við hæfi að bera rekstur Akureyrinnar saman við önnur skip sem hófu útgerð á svipuðum tíma eða síðar og voru gerð út í sóknarmarkskerfinu. Hér má nefna togarann Örvar HU, sem var gerður út af Skagstrending hf., og Sjóla sem var gerður út frá Hafnarfirði en bæði þessi skip unnu sig upp í sóknarmarkskerfinu eins og mörg önnur sem hófu útgerð á árunum 1983-1985. Kristinn fer rangt með nafn skips sem eigendur Samherja hf. umbreyttu í frystitogara eftir kaup á félaginu árið 1983. Um er ræða togarann Guðstein GK sem lá undir skemmdum við bryggju í Hafnarfjarðarhöfn við kaupin á Samherja. Togarinn var nefndur Akureyrin eftir að ráðist var margþættar og kostnaðarsamar breytingar á honum. Þær fólust ekki aðeins í því að breyta skipinu í frystitogara heldur var einnig um að ræða endurbætur á togþilfari, nýjum spilum, hækkuðum lunningum o.fl.
Við rekstur Akureyrinnar nýtti Samherji hf. sér aflamarkskerfi en í ljósi reynslu Örvars HU og Sjóla erum við sannfærðir um að Akureyrin hefði ekki fengið minni veiðiheimildir ef skipið hefði farið á sóknarmark. Í grein sinni hrærir Kristinn H. Gunnarsson þessu öllu saman og víkur ekki einu orði að hinu margskipta kerfi. Kristinn þekkir þessa sögu vel og virðist því skrifa gegn betri vitund í því skyni að skaða Samherja hf. og starfsfólk fyrirtækisins.
Rangar fullyrðingar um Oddeyrina EA
Kristinn fer einnig mjög frjálslega með staðreyndir varðandi raðsmíðaskipið Oddeyrina EA. Um er að ræða eitt fimm raðsmíðaskipa sem ríkissjóður eignaðist um miðjan níunda áratug síðustu aldar eftir að skipasmíðastöðvar, sem önnuðust smíðar þeirra, lentu í rekstrarvanda. Saga raðsmíðaskipanna er ítarlega rakin í skýrslu þáverandi fjármálaráðherra sem lögð var fram á Alþingi 5. nóvember 1997. Upphaflega var ráðist í smíði skipanna fyrir tilstuðlan ríkisins til að fá skipasmíðastöðvarnar á landinu til að starfa saman. Var í reynd um að ræða viðbrögð og mótvægi við ríkisstyrktan skipasmíðaiðnað í öðrum ríkjum. Í byrjun níunda áratugarins hafði Félag dráttarbrauta og skipasmiðja lagt áherslu á að innlendur skipaiðnaður nyti jafnræðis við erlenda keppinauta, svo sem á sviði lánafyrirgreiðslu. Tilgangurinn var einnig að endurnýja fiskiskipaflotann og tryggja jafnari endurnýjun skipanna. Smíði raðsmíðaskipanna var svo að lokum kláruð fyrir atbeina ríkisvaldsins eftir að skipasmíðastöðvarnar höfðu allar lent í rekstrarvanda.
Við sölu raðsmíðaskipanna var tekið fram að þeim væri heimilt að stunda rækjuveiðar en á þeim tíma voru rækjuveiðar frjálsar. Við sölu skipanna fylgdu 200 tonn af bolfiskveiðiheimildum af þeirri einföldu ástæðu að útilokað er að stunda rækjuveiðar án meðafla. Af þeim sökum voru skipin auglýst og seld með þessum réttindum. Í tilviki þess skips, sem síðar fékk nafnið Oddeyrin EA 210, var stofnað félagið Oddeyrin hf. utan um fjárfestingu í skipinu vorið 1985 fyrir tilstuðlan atvinnumálanefndar Akureyrarbæjar og átti Samherji þriðjungshlut í félaginu á móti Akureyrarbæ og rækjuverksmiðju K. Jónssonar & Co. Var skipið svo afhent hinn 7. desember 1985. Þessir aðilar fengu enga meðgjöf við kaupin enda gátu allir boðið í raðsmíðaskipin þegar þau voru auglýst til sölu af ríkissjóði. Tekið skal fram að Oddeyrin hf. gekk frá öllum sínum skuldamálum við Fjársýslu ríkisins og var kaupverð skipsins greitt að fullu. Í fyllingu tímans eignaðist Samherji hf. Oddeyrina EA eftir að hafa keypt hluti Akureyrarbæjar og K. Jónssonar & Co.
Til fróðleiks þá má geta þess að hafrannsóknarskipið Hafþór, sem hafði verið gert út við rækjuveiðar, var leigt og síðar selt til fyrirtækis á Ísafirði um svipað leyti og raðsmíðaskipin voru seld um miðbik níunda áratugarins. Hafþór fékk einnig úthlutað 200 tonnum af bolfiskkvóta á sömu forsendum og raðsmíðaskipin. Rækjuveiðar voru svo kvótasettar nokkru síðar, eftir að Oddeyrin EA hóf veiðar.
Að framansögðu virtu er ljóst að fullyrðingar Kristins H. Gunnarssonar um meðgjöf eða styrk vegna Oddeyrarinnar EA eru rangar. Kristinn sleppir mikilvægum staðreyndum í sinni grein, að því er virðist viljandi, því þær þjóna ekki hans málflutningi.
Rangfærslur um Þorstein EA
Kristinn fer einnig með rangt mál í umfjöllun sinni um togarann Þorstein EA. Togarinn skemmdist eftir árekstur við ís í apríl 1988. Þegar óhappið varð var skipið gert út á sóknarmarki í samræmi við þágildandi lög um stjórn fiskveiða. Fljótlega eftir að skipið var tekið í slipp kom í ljós að ekki þótti borga sig að gera við það. Samherji ákvað þá að smíða nýtt skip, sem þá giltu sérstakar reglur um. Samherji nýtti sér heimild í reglugerð um rúmmál skipa til að taka þrjú skip úr rekstri og úrelda þau gegn því að smíða nýjan frystitogara í staðinn og flytja veiðiheimildir yfir á hann. Skipin sem voru úrelt og tekin úr rekstri voru áðurnefndur Þorsteinn EA, Þorlákur Helgi EA og Hraunsvík GK. Togarinn sem var smíðaður í staðinn var frystitogarinn Baldvin Þorsteinsson EA sem var afhentur í september 1992.
Samherji hf. nýtti sér almennar reglur til að flytja veiðiheimildir á nýtt skip. Til allrar hamingju gekk það eftir enda var ekki fýsilegt að ráðast í endurbætur á Þorsteini EA sem var mikið skemmdur eftir óhapp sem enginn gat séð fyrir. Þótt Þorsteinn EA hafi verið kominn til ára sinna leiddi þetta atvik engu að síður til mikils fjárhagslegs tjóns enda voru rekstrarmöguleikar Þorsteins EA góðir á þeim tíma en skipið var gert út í sóknarmarkskerfinu. Það er alveg ljóst að Samherji hf. tapaði aflaheimildum vegna óhappsins, þvert á fullyrðingar Kristins H. Gunnarssonar.
Rykið dustað af 19 ára gömlum skrifum
Það er sjálfsagt að ræða íslenskan sjávarútveg, fiskveiðistjórnun á Íslandi og ákvarðanir liðins tíma. Það er hins vegar algjör lágmarkskrafa að menn haldi sig við staðreyndir og halli ekki réttu máli. Kristinn H. Gunnarsson hefur lengi verið þátttakandi í opinberri umræðu um íslenskan sjávarútveg og var alþingismaður um árabil. Hann á því að þekkja söguna vel.
Grein Kristins á þessum vettvangi var að miklu leyti endurtekning á rangfærslum sem hafa verið hraktar áður því Kristinn skrifaði efnislega sömu grein í Morgunblaðið 15. júní 2001. Hann dustaði svo rykið af þeirri grein og birti hana aftur hér á Vísi í nóvember í fyrra. Kristinn ákvað svo að birta greinina í þriðja sinn, nokkuð breytta, hinn 5. júní síðastliðinn. Hann hefur þannig ítrekað skrifað greinar til að niðurníða starfsfólk og eigendur Samherja hf. Í nýjustu greininni gekk hann hins vegar enn lengra og flutti fleiri rangfærslur en við höfum áður séð frá honum. Við reiknum ekki með því að skrif okkar breyti miklu fyrir Kristinn en lesendur Vísis eiga skilið að fá að vita hvað er rétt og hvað rangt.
Hákon Þröstur er fyrrverandi stýrimaður og skipstjóri og starfar hjá útgerðarsviði Samherja hf. og Guðmundur er skipstjóri hjá Samherja hf.
